İş kazasında işverenin sorumlulukları nelerdir?

İş kazasında işverenin sorumlulukları nelerdir?

İş kazaları, özellikle sanayi, inşaat, madencilik ve fabrika gibi sektörlerde çalışanlar açısından ciddi riskler barındırmaktadır. Türkiye’de iş kazalarına ilişkin düzenlemeler, hem İş Kanunu hem de Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gibi mevzuatlarla belirlenmiştir. Bu yazıda işverenin iş kazası durumundaki yasal sorumlulukları, yükümlülükleri ve işçinin haklarına dair önemli bilgilere ulaşabilirsiniz.

İş kazası nedir?

İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesine göre; sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada, işverenin verdiği işi yaparken, görevli olarak başka bir yere gönderildiğinde veya emziren sigortalı kadının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelen olaylardır. İş kazasının tanımı, yalnızca fiziksel zararları değil, ruhsal travmaları da kapsayacak şekilde değerlendirilir.

İşverenin temel sorumlulukları nelerdir?

İş kazasının meydana gelmesi durumunda işverenin yükümlülükleri sadece ilk yardım ve hastaneye ulaştırmayla sınırlı değildir. İşverenin hem iş kazasını önlemek hem de kaza sonrası hukuki ve cezai yükümlülüklerini yerine getirmek gibi birçok sorumluluğu bulunmaktadır:

1. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma yükümlülüğü
   İşveren, çalışanların güvenli bir ortamda çalışabilmesi için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Bu önlemler arasında kişisel koruyucu donanımların temin edilmesi, eğitimlerin verilmesi, makine ve ekipmanların periyodik kontrolü gibi uygulamalar yer alır.

2. Risk değerlendirmesi yapma zorunluluğu
   İşveren, iş yeri için risk analizi yapmakla yükümlüdür. Olası kazaların önüne geçmek amacıyla tehlikelerin tespit edilip bertaraf edilmesi gerekir.

3. Eğitim ve bilgilendirme
   Çalışanlara düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilmelidir. Yeni işe başlayan veya iş yeri içinde bölüm değiştiren personel de bu eğitimlere tabi tutulmalıdır.

4. İş kazasını bildirme zorunluluğu
   Bir iş kazası meydana geldiğinde, işveren bu durumu en geç üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmek zorundadır. Ayrıca kazanın detaylarını içeren tutanak düzenlenmeli ve ilgili birimlere iletilmelidir.

5. İş kazası sonrası tazminat yükümlülüğü
   Eğer işverenin ihmali sonucu bir kaza gerçekleşmişse, işçi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Mahkeme, işverenin gerekli tedbirleri alıp almadığını araştırarak sorumluluğuna karar verir.

İş kazasında işverenin hukuki sorumluluğu

İşveren, mevzuatta yer alan yükümlülüklerini ihmal ederse, hem idari para cezası ile karşı karşıya kalabilir hem de mahkemede tazminat yükümlülüğü doğabilir. Ayrıca kusurlu davranış cezai sorumluluğa da neden olabilir.

• Maddi tazminat: İşçinin uğradığı zararlar, tedavi masrafları, gelir kayıpları gibi zararların giderilmesi amacıyla talep edilir.

• Manevi tazminat: İşçinin yaşadığı acı, elem, ruhsal sıkıntı gibi durumlar manevi tazminatla karşılanabilir.

• Destekten yoksun kalma tazminatı: İş kazası sonucunda işçi yaşamını yitirirse, ailesi işverenden destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilir.

İşverenin cezai sorumluluğu

İş kazası sonucu bir çalışanın hayatını kaybetmesi ya da ağır yaralanması durumunda, işveren hakkında taksirle öldürme veya taksirle yaralama suçlarından dolayı ceza davası da açılabilir. Ceza Mahkemesi’nde görülen bu davalarda işverenin kusuru belirlenir ve sorumluluğuna göre hapis veya adli para cezası uygulanabilir.

İşverenin SGK’ya karşı sorumluluğu

İşveren, iş kazası sonrası SGK tarafından yapılan sağlık harcamaları ve geçici iş göremezlik ödeneği gibi masrafların kusur oranında rücu edilmesi riski ile karşılaşabilir. Yani, SGK yaptığı masrafları işverene fatura edebilir.

İşverenin sorumluluğunu azaltan durumlar

Her ne kadar işveren geniş bir yükümlülük altındaysa da bazı durumlar işverenin sorumluluğunu azaltabilir:

• İşçinin tamamen kendi kusuruyla hareket etmesi

• Üçüncü kişinin kastı

• Mücbir sebep (deprem, sel, yıldırım gibi)

Ancak bu durumlar dahi işverenin tüm sorumluluğunu ortadan kaldırmaz; yalnızca kusur oranını etkileyebilir.

İş kazasında işçinin hakları

İş kazası geçiren bir çalışan;

• SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alabilir,

• Sürekli iş göremezlik halinde maaş bağlanabilir,

• Gerekirse maddi ve manevi tazminat davası açabilir,

• Ceza davasında müşteki olabilir.

Sık Sorulan Sorular

İş kazasında işverenin kusuru nasıl belirlenir?
Kusur oranı, bilirkişi raporları, tanık ifadeleri ve iş güvenliği kayıtları incelenerek mahkeme tarafından belirlenir. Uzmanlar tarafından yapılan teknik analizler son derece önemlidir.

İşveren SGK’ya kazayı bildirmezse ne olur?
Bildirim yapılmazsa işverene idari para cezası kesilir. Ayrıca gecikmeden kaynaklı doğan zararların da işverene rücu edilmesi mümkündür.

İş kazası sonrası işverene tazminat davası ne zaman açılmalı?
İş kazasından kaynaklı tazminat davalarında genel olarak 10 yıllık zaman aşımı süresi vardır. Ancak davanın detayına göre bu süre değişebilir.

İşverenin ceza alması işçiye tazminat kazandırır mı?
Ceza davasında işverenin kusurlu bulunması, işçinin tazminat davasında elini güçlendirir. Ancak her iki dava ayrı süreçlerdir ve farklı hukuk kurallarına tabidir.

İş Hukuku Avukatı