Miras Paylaşımında Denkleştirme Alacağı Nedir?

Miras Paylaşımında Denkleştirme Alacağı Nedir? Miras paylaşımı sürecinde mirasçılar arasında eşitlik ilkesi büyük önem taşır. Ancak bazı mirasçılar, mirasbırakanın sağlığında mal, para ya da hak devri gibi kazandırmalar elde etmiş olabilir. Bu durumda, mirasın adil şekilde paylaşılması için “denkleştirme alacağı” gündeme gelir.

Bu kavram, Türk Medeni Kanunu’nun 669. maddesinde düzenlenmiştir ve miras paylaşımında hakkaniyeti sağlamayı amaçlar.

Peki denkleştirme alacağı nedir, kimler bu haktan yararlanabilir ve nasıl hesaplanır?

Denkleştirme Alacağının Hukuki Tanımı

Denkleştirme alacağı, mirasbırakanın sağlığında bazı mirasçılarına yaptığı karşılıksız kazandırmaların, miras paylaşımında dikkate alınarak diğer mirasçılarla eşitlik sağlanmasıdır.

Başka bir ifadeyle;

Mirasbırakan, bir çocuğuna mal bağışladıysa veya önemli bir para yardımı yaptıysa, bu kazandırma miras payı hesabında önceden alınmış bir pay gibi değerlendirilir.

Amaç, diğer mirasçıların zarara uğramasını önlemektir.

Denkleştirme Alacağı Hangi Durumlarda Söz Konusudur?

Aşağıdaki durumlarda denkleştirme alacağı gündeme gelir:

Mirasbırakanın bir mirasçısına bağış yapması
Ev, arsa, işyeri, araç gibi değerli mal devri yapılması
Mirasbırakanın bir mirasçısının borcunu ödemesi
Bir mirasçısına yüksek miktarda para yardımı yapılması
Eğitim, evlilik veya iş kurma amacıyla aşırı değerli destek verilmesi

Ancak küçük hediyeler veya günlük yardımlar bu kapsama girmez.

Kimler Denkleştirmeye Tabi Tutulur?

Denkleştirme yalnızca mirasbırakanın altsoyu (yani çocukları ve torunları) arasında geçerlidir.

Eş, kardeş veya daha uzak akrabalar bu kapsamda değildir.
Denkleştirme, mirasçılar arasında eşitliği sağlamak için uygulanır.

Eğer mirasbırakan “bu kazandırma denkleştirmeye tabi değildir” şeklinde açık bir irade beyan etmişse, o zaman denkleştirme yapılmaz.

Denkleştirme Alacağı Nasıl Hesaplanır?

Denkleştirme alacağı hesaplanırken şu adımlar izlenir:

Mirasın toplam değeri belirlenir.
Mirasbırakanın yaptığı kazandırmalar, mevcut miras değerine eklenir.
Her bir mirasçının yasal pay oranı hesaplanır.
Kazandırma yapılan mirasçının aldığı değer, payından düşülür.

Örnek:
Bir baba, üç çocuğundan birine ev (2 milyon TL değerinde) bağışlamış, diğerlerine bir şey vermemiştir. Ölümünde toplam miras 4 milyon TL’dir.
Toplam miras hesabı = 4 + 2 = 6 milyon TL
Her çocuğun payı = 2 milyon TL
Ev bağışlanan çocuk, zaten 2 milyon TL aldığı için diğer mirastan pay almaz.

Denkleştirme Alacağı ile Tenkis Davası Arasındaki Fark

Denkleştirme alacağı ile tenkis davası sıkça karıştırılır.

Denkleştirme, mirasçılar arasında eşitliği sağlar.
Tenkis, saklı payı ihlal eden bağışların iptalini veya azaltılmasını hedefler.

Yani denkleştirme, mirasçılar arasındaki dengesizliği giderir; tenkis ise mirasbırakanın iradesine sınır getirir.

Denkleştirme Alacağı Nasıl Talep Edilir?

Denkleştirme, genellikle miras paylaşımı sırasında gündeme gelir.
Mirasçılar, paylaşım aşamasında:

Miras tespit davası veya
Mirasın paylaşımı davası açarken
denkleştirme taleplerini ileri sürebilirler.

Mahkeme, yapılan kazandırmaları değerlendirir ve pay dağılımını buna göre yapar.

Denkleştirme Davasında Gerekli Belgeler

Bir denkleştirme talebinde bulunmadan önce aşağıdaki belgeler önemlidir:

Bağış sözleşmesi veya tapu kayıtları
Banka transfer belgeleri
Tanık beyanları
Yazılı beyan veya vasiyetname

Bu belgeler, kazandırmanın mirasbırakandan geldiğini ve karşılıksız olduğunu kanıtlamada kritik rol oynar.

Denkleştirme Alacağında Zamanaşımı Süresi

Denkleştirme, miras paylaşımıyla doğrudan bağlantılı olduğu için zamanaşımı süresi genellikle paylaşım anına kadar işlemez.
Ancak paylaşım sonrası haksızlık iddiası varsa, 10 yıllık genel zamanaşımı süresi uygulanabilir.

Denkleştirme Alacağı Uygulamasında Örnek Olay

Bir anne, yaşamı boyunca üç çocuğundan birine iş kurması için 1 milyon TL verir. Vefat ettiğinde geriye 2 milyon TL’lik malvarlığı kalır.

Toplam miras: 2 + 1 = 3 milyon TL
Her çocuk: 1 milyon TL pay sahibi olur.
Daha önce 1 milyon TL alan çocuk, artık yeni mirastan pay almaz.

Bu örnek, denkleştirmenin adil paylaşımı nasıl sağladığını gösterir.

Denkleştirme Alacağı Hakkında Sık Sorulan Sorular (FAQ)

1. Denkleştirme alacağı sadece çocuklar arasında mı olur?
Evet. Denkleştirme yalnızca mirasbırakanın altsoyuna (çocuk, torun) yapılan kazandırmalar için geçerlidir.

2. Vasiyetle yapılan kazandırmalar denkleştirmeye girer mi?
Hayır. Vasiyetname ile yapılan kazandırmalar tenkis davası konusu olabilir.

3. Denkleştirme alacağı için dava açmak zorunlu mu?
Hayır. Miras paylaşımı sırasında mirasçılar uzlaşarak da denkleştirme yapabilir.

4. Mirasbırakan “denkleştirme yapılmasın” diyebilir mi?
Evet. Açık irade beyanı varsa denkleştirme uygulanmaz.

5. Mirasbırakanın yaptığı yardım küçükse denkleştirme olur mu?
Hayır. Eğitim, nişan, düğün masrafları gibi olağan yardımlar kapsam dışıdır.

6. Denkleştirme yapılmazsa ne olur?
Diğer mirasçılar eksik pay almış olur ve haksız paylaşım gerçekleşir.

7. Denkleştirme alacağı miras vergisini etkiler mi?
Hayır. Bu hesaplama miras paylaşımında yapılır, vergiye doğrudan etkisi yoktur.

8. Denkleştirme ve tenkis birlikte talep edilebilir mi?
Evet. Somut olaya göre her iki talep de aynı davada ileri sürülebilir.

Miras paylaşımında denkleştirme alacağı, mirasçılar arasında adaletin sağlanması için oldukça önemlidir. Mirasbırakanın sağlığında yapılan kazandırmaların doğru değerlendirilmesi, aile içi uyuşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur.

Kartal, İstanbul ve Anadolu Yakası bölgesinde miras hukuku, paylaşım ve tazminat davaları konusunda profesyonel destek almak isteyenler, uzman avukatlarımızla iletişime geçerek süreci en doğru şekilde yönetebilirler.

Kartal Miras Avukatı