Çek Keşidecisi Borçtan Nasıl Kurtulur?

Ticari hayatta sıkça kullanılan çek, ödeme aracı olmanın ötesinde, bazı durumlarda ciddi hukuki sorumluluklar doğurabilir. Özellikle karşılıksız çıkan çeklerde çekin düzenleyicisi yani keşidecisi açısından borçluluk ve yaptırımlar gündeme gelir. Peki, çek keşidecisi borçtan nasıl kurtulur? Hangi yollarla sorumluluk sınırlanabilir ya da sona erebilir? Bu yazımızda çek borcunun sona erdirilmesi, cezai yaptırımların önlenmesi ve keşidecinin hukuki savunma yolları ele alınacaktır.

Çek Nedir ve Keşideci Kimdir?

Çek, bankaya hitaben düzenlenen ve belirli bir tutarın alacaklıya ödenmesini emreden kıymetli evraktır. Bu belgenin altında imzası bulunan kişi “keşideci” olarak tanımlanır ve çekin ödeme borcundan doğrudan sorumludur.

Keşidecinin Borçtan Kurtulabileceği Durumlar

1. Çek Bedelinin Ödenmesi

Keşidecinin en doğrudan borçtan kurtulma yolu, çek bedelini vade tarihinde veya ibraz süresi içinde ödemektir. Ödeme yapıldığında hem hukuki sorumluluk ortadan kalkar hem de ileride karşılıksız çek suçu işlenmiş olmaz.

2. Bankada Karşılık Bulunması

Çekin yazıldığı bankada çek bedeli kadar para bulunuyorsa, alacaklı çeki tahsil eder. Bu durumda keşideci borçtan otomatik olarak kurtulmuş olur. Karşılık olması, hem cezai hem de hukuki sorumluluğun doğmaması anlamına gelir.

3. İbraz Süresi Geçmişse

Çekler belirli süreler içinde bankaya ibraz edilmelidir. Örneğin, düzenleme yeri ile ödeme yeri aynı ildeyse 10 gün içinde ibraz edilmesi gerekir. Bu süre aşılmışsa çek geçersiz hale gelir ve keşidecinin ödeme yükümlülüğü yasal olarak kalkabilir. Ancak bu, borcun varlığını tamamen ortadan kaldırmaz. Alacaklı yine de genel hükümlerle alacağını talep edebilir.

4. Zamanaşımı Süresinin Dolması

Çeklerde hem ibraz hem de icra takibi veya dava açma süreleri zamanaşımına tabidir. Türk Ticaret Kanunu’na göre, çeke dayalı alacaklar 3 yıl içinde talep edilmezse, keşideci zamanaşımı def’i ileri sürerek borçtan kurtulabilir.

5. Karşılıksız Çek Suçunun Affı veya Ödeme Sonrası Cezanın Düşmesi

Çek Kanunu’na göre, karşılıksız çek düzenleyen keşideci hakkında adli para cezası ve hapis cezası gündeme gelebilir. Ancak belirli süre içinde çek bedelinin ödenmesi halinde ceza düşer. Ayrıca zaman zaman çıkarılan yasa değişiklikleri ve afla cezai sorumluluk kalkabilir.

6. Çekin Zorla İmzalatıldığı veya Hileyle Düzenletildiği İddiası

Keşidecinin çeki zorla imzaladığı, baskı altında veya hileyle düzenletildiği ispat edilirse, hem borç hem de ceza sorumluluğu ortadan kalkabilir. Bu savunmanın mahkemede ciddi delillerle ispatı gerekir.

Çek Keşidecisinin Sorumluluğu Hangi Durumlarda Devam Eder?

Bankada karşılık yoksa
Çek ibraz süresi içinde tahsil edilmek istenmişse
Alacaklı icra takibi başlatmışsa
Ceza davası açılmışsa ve ödeme yapılmamışsa

Bu durumlarda keşideci, hem hukuki hem de cezai açıdan sorumludur. Bu nedenle, sorumluluğun kaldırılması için belirli hukuki süreçlerin doğru şekilde işletilmesi gerekir.

Kartal ve İstanbul Anadolu Yakası’nda Çek Sorunlarında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kartal bölgesindeki ticari faaliyetlerin yoğunluğu, çek işlemlerinin de sıklıkla yapılmasına yol açmaktadır. Bu bölgede faaliyet gösteren işletmeler ve bireyler, çek düzenlerken veya alırken dikkatli olmalı; karşılıksız çek riskine karşı hukuki tedbirlerini zamanında almalıdır.

Özellikle İstanbul Anadolu Adliyesi’nin Kartal’da yer alması, çek davalarının da burada yoğun şekilde görülmesine neden olur. Bu nedenle bölgedeki keşidecilerin, olası davalarda hazırlıklı olması ve hukuki destek alması önemlidir.

Sık Yapılan Hatalar ve Keşidecinin Dikkat Etmesi Gerekenler

Boş çek imzalamak
Çek üzerine vadeli tarih atmak (Çek görüldüğünde ödenir; vadeli yazılsa da geçerli değildir)
Gerçek dışı karşılık beyan etmek
Zamanaşımı sürelerini takip etmemek
İcra takibi geldiğinde itiraz süresini kaçırmak

Bu gibi hatalar, keşidecinin borçtan kurtulmasını zorlaştırır ve ileride ciddi sorunlara yol açabilir.

Soru - Cevap

Çek keşidecisi borçtan tamamen kurtulabilir mi?
Evet, çek bedelinin zamanında ödenmesi veya ibraz süresinin geçmesi gibi durumlarda keşideci borçtan tamamen kurtulabilir.

Çek borcu zaman aşımına uğrar mı?
Evet. Çek alacakları 3 yıl içinde talep edilmezse zaman aşımına uğrar. Bu süre sonunda keşideci borçtan sorumlu olmaz.

Karşılıksız çek düzenleyen kişi hapse girer mi?
Evet, ancak ödeme yapılırsa ceza düşer. Ayrıca af düzenlemeleriyle bu ceza ortadan kalkabilir.

Zorla imzalatılan çek geçerli midir?
Hayır. Çekin zorla imzalatıldığının ispatı halinde hem borç hem ceza sorumluluğu ortadan kalkabilir.

Kartal’da çek davaları nerede görülür?
Kartal’da bulunan İstanbul Anadolu Adliyesi, bölgedeki çek davalarının görüldüğü başlıca adliyedir.

Çek keşidecisi için borçtan kurtulma yolları hukuki olarak mümkündür. Ancak her durumun kendi içinde değerlendirilmesi gerekir. Özellikle Kartal gibi ticaretin yoğun olduğu bölgelerde çek düzenlenirken dikkatli olunmalı ve olası hukuki süreçlere hazırlıklı olunmalıdır.

Ticaret ve Şirketler Hukuku Avukatı