Enerji nakil hattı geçen arazide hak sahipliği

Enerji üretimi ve dağıtımı süreçlerinde, yüksek gerilim hatları ve enerji nakil hatları çoğu zaman özel mülkiyete ait arazilerden geçmektedir. Bu durum arazi sahipleri ile kamu idareleri veya enerji şirketleri arasında çeşitli hukuki uyuşmazlıklara yol açabilmektedir. Özellikle Kartal ve İstanbul Anadolu Yakası gibi gelişen bölgelerde bu tür projelerin artışıyla birlikte, hak sahipliği konusunda bilinçlenmek önem kazanmıştır.

Enerji nakil hattı geçen bir arazi sahibinin hangi haklara sahip olduğu, kamulaştırma süreçlerinde nasıl hareket edilmesi gerektiği ve hukuki yollarla hak aramanın nasıl olacağı gibi sorular bu noktada önem taşır. Bu yazıda, enerji nakil hattı geçen arazilerde hak sahipliğine dair temel bilgileri detaylı olarak ele alacağız.

Enerji nakil hatları neden özel arazilerden geçer?

Enerji nakil hatlarının güzergahı, teknik veriler, çevresel faktörler, arazi yapısı ve maliyet unsurları göz önünde bulundurularak belirlenir. Bu belirleme sırasında bazı özel mülkiyete ait arazilerden geçilmesi kaçınılmaz olabilir. Bu durumda, kamulaştırma ya da irtifak hakkı tesis edilerek devlet veya ilgili şirketin geçiş hakkı yasal zemine oturtulur.

Kamulaştırma ve irtifak hakkı nedir?

Enerji nakil hattı geçecekse, devlet veya yetkilendirilmiş özel şirketler, o araziyi tamamen satın almak yerine çoğunlukla "irtifak hakkı" adı verilen sınırlı ayni hak kurarlar. Bu hak, arazi sahibinin mülkiyet hakkını tamamen ortadan kaldırmaz; ancak üzerinde belli ölçüde kullanım kısıtlaması getirir.

Kamulaştırma işlemi ise mülkiyetin tamamen idareye geçmesini sağlar. Eğer enerji nakil hattı kurulumu için arazinin tamamının alınması gerekiyorsa, idare kamu yararı kararıyla birlikte kamulaştırma sürecini başlatabilir.

Hak sahipliğinin korunması nasıl sağlanır?

Enerji nakil hattı geçen bir arazi söz konusuysa, arazi sahibinin haklarının korunması için bazı hukuki yollar bulunmaktadır:

Kamulaştırmasız el atma davası: Eğer herhangi bir kamulaştırma işlemi yapılmadan enerji nakil hattı geçirilmişse, hak sahibi “kamulaştırmasız el atma” nedeniyle tazminat davası açabilir.
İrtifak hakkı tazminatı: Arazisine enerji hattı geçirilen kişi, kullanım hakkının sınırlanmasından dolayı irtifak hakkı tazminatı talep edebilir.
Kamulaştırma kararına itiraz: Kamulaştırma kararı alınmışsa ve kişi bu kararın hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa idari yargıda iptal davası açabilir.
Değer tespiti ve artırımı: Kamulaştırma bedeline itiraz eden hak sahibi, bedel artırımı davası açabilir.

Enerji nakil hattı nedeniyle arazideki değer kaybı

Bir araziden enerji nakil hattı geçmesi, çoğu zaman arazi değerinde düşüşe neden olur. Bu düşüş, mahkemelerde uzman bilirkişilerce tespit edilir ve hak sahibine tazminat olarak ödenebilir. Tazminat bedeli, hem mevcut kullanım alanının azalmasından hem de gelecekteki kullanım potansiyelinin kısıtlanmasından kaynaklanan kayıpları kapsar.

İstanbul Anadolu Yakası’nda sık yaşanan uyuşmazlıklar

Kartal başta olmak üzere İstanbul Anadolu Yakası’ndaki birçok bölgede enerji iletim projeleri kapsamında özel mülkiyete ait arazilerden enerji hatları geçirilmiştir. Bu bölgelerde kamulaştırmasız el atma, eksik bedelle yapılan kamulaştırma ve zaman aşımı nedeniyle hak kayıpları sıkça gündeme gelmektedir.

Hak kayıplarını önlemek için, enerji nakil hattı projesi başlamadan önce arazi sahiplerinin teknik ve hukuki danışmanlık alması büyük önem taşır. Ayrıca işlemlerin kamu yararı ilkesine uygun yürütülüp yürütülmediği de titizlikle denetlenmelidir.

Zamanaşımı ve dava süreci

Kamulaştırmasız el atma davalarında Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre 20 yıllık zamanaşımı süresi uygulanmaktadır. Ancak yeni düzenlemeler ve Anayasa Mahkemesi kararları doğrultusunda bu sürenin nasıl işletileceği her somut olayda değişebilir. Bu nedenle zaman kaybetmeden hukuki sürecin başlatılması gereklidir.

Dava süreci genel olarak şu adımları içerir:

Tapu kaydı ve proje güzergahının incelenmesi
Varsa daha önce alınan kamulaştırma veya irtifak kararı belgelerinin toplanması
Değer tespiti için bilirkişi raporu talebi
Tazminat ya da iptal davası açılması
Mahkeme kararının kesinleşmesiyle birlikte ödeme süreci

Sık Yapılan Hatalar

Kamulaştırma bedelini kabul etmek ve itiraz süresini kaçırmak
İrtifak hakkı tesisi karşılığında eksik tazminata razı olmak
Kamulaştırmasız el atma davasını zamanaşımına uğratmak
Enerji hattı geçtiği halde hakkından habersiz olmak

Bu hatalar, hak sahiplerinin büyük maddi kayıplar yaşamasına neden olabilmektedir.

Kartal ve çevresinde destek arayanlar için öneriler

Kartal gibi hızlı gelişen bölgelerde, enerji nakil projelerinin sayısı artarken, hak sahiplerinin mağdur olmaması için bilgi sahibi olmaları kritik öneme sahiptir. Bu tür durumlarla karşılaşan kişilerin uzman görüşü almadan herhangi bir belge imzalamaması ve dava sürecini bilinçli şekilde yürütmesi, gelecekte yaşanabilecek zararların önüne geçecektir.

Sık Sorulan Sorular

Enerji nakil hattı arazimden geçiyorsa kamulaştırma olmadan dava açabilir miyim?
Evet. Kamulaştırma yapılmadan enerji nakil hattı geçtiyse “kamulaştırmasız el atma” nedeniyle tazminat davası açabilirsiniz.

İrtifak hakkı bedeline itiraz edebilir miyim?
Evet. Tespit edilen irtifak hakkı bedelini yetersiz buluyorsanız bedel artırımı davası açabilirsiniz.

Kamulaştırma kararı ne zaman iptal edilebilir?
Kamu yararı kararı eksik inceleme ile alınmışsa veya usule aykırılıklar varsa, idare mahkemesinde iptal davası açabilirsiniz.

Ne kadar süre içinde dava açmalıyım?
Kamulaştırmasız el atma davaları için genellikle 20 yıllık bir zamanaşımı süresi vardır. Ancak bu süre her olayın koşuluna göre değişebilir. Gecikmeden hukuki yardım almak önemlidir.

Enerji ve Maden Hukuku Avukatı