İşverenin İşçiye Karşı Ayrımcılık Yapması ve Hukuki Sonuçları

İş hayatında adaletli ve eşit bir çalışma ortamı sağlanması, hem Anayasa hem de İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Ancak uygulamada, işverenin bazı çalışanlara karşı ayrımcılık yaptığına dair vakalar oldukça sık yaşanmakta, bu durum ciddi hukuki sonuçlar doğurmaktadır. İstanbul Anadolu Yakası'nda ve özellikle Kartal çevresindeki iş yerlerinde de zaman zaman ayrımcılığa uğrayan çalışanların bu duruma karşı yasal haklarını bilmeleri son derece önemlidir.

İşverenin ayrımcı uygulamalarına karşı hem bireysel dava açma hem de iş güvencesi kapsamında farklı başvuru yolları mevcuttur. Bu içerikte, ayrımcılık nedir, hangi durumlar ayrımcılık sayılır, ayrımcılık nedeniyle hangi davalar açılabilir gibi sorulara yanıt verilmektedir.

İşverenin Ayrımcılık Yasağına Uymakla Yükümlülüğü

İş Kanunu’nun 5. maddesi gereğince işveren, çalışanları arasında dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep gibi nedenlerle ayrım yapamaz. Bu kural, sadece işe alım aşamasını değil; terfi, ücret, izin, işten çıkarma gibi tüm süreçleri kapsar.

Eşit davranma ilkesi, sadece görünürdeki uygulamalarla sınırlı olmayıp, dolaylı yollarla yapılan ayrımcı davranışları da kapsar. Örneğin; kadın çalışanlara erkek çalışanlara kıyasla sistematik olarak daha az prim verilmesi, ayrımcılık yasağının ihlalidir.

Ayrımcılığın Tespitinde Yargı Kriterleri

Ayrımcılıkla ilgili davalarda en büyük sorun, ayrımcılığın ispatıdır. Bu nedenle Yargıtay ve iş mahkemeleri, benzer durumdaki çalışanlara farklı muamele yapıldığının makul şüphe ile gösterilmesini yeterli bulur. Tam ispat yükü işçiye ait değildir. İşçi, ayrımcılığa maruz kaldığını makul ölçülerde ortaya koyarsa, ispat yükü işverene geçer.

Bu noktada Kartal gibi yoğun iş gücünün bulunduğu bölgelerde çalışanların, belgeler (mesaj, e-posta, bordro, tanık beyanı) ve yazılı başvurularla durumu belgelemeleri büyük önem taşır.

Ayrımcılığa Maruz Kalan İşçinin Hakları

İşverenin ayrımcılık yaptığı durumlarda işçi, çeşitli haklara sahiptir:

Ayrımcılık Tazminatı: İş Kanunu madde 5 gereği işçi, en az dört aylık ücreti tutarında tazminat talep edebilir.
Fesih Hakkı: Ayrımcılık sürekli hale gelmişse, işçi haklı nedenle fesih yapabilir.
İş Mahkemesinde Dava: İşçi, iş sözleşmesi devam ederken veya sona erdikten sonra, ayrımcılık nedeniyle dava açabilir.
İşverenin Cezai Sorumluluğu: Bazı ayrımcılık türleri (örneğin cinsel yönelim nedeniyle ayrımcılık), Türk Ceza Kanunu kapsamında da suç oluşturabilir.

Hangi Uygulamalar Ayrımcılık Sayılır?

İşyerinde her farklı uygulama ayrımcılık olarak değerlendirilmez. Ancak aşağıdaki örnek durumlar yargı kararlarıyla da sabit olarak ayrımcılık kabul edilmiştir:

Aynı nitelik ve kıdemdeki çalışanlara farklı maaş verilmesi,
Kadın çalışana hamileliği nedeniyle görev verilmeyip yerine erkek çalışanın atanması,
Engelli personele sistematik şekilde zorlayıcı işler verilmesi,
Siyasi düşüncesi nedeniyle çalışan hakkında disiplin süreci başlatılması,
Başörtüsü nedeniyle çalışanların terfi ettirilmemesi.

Ayrımcılık Nedeniyle Açılabilecek Davalar

Kartal İş Mahkemesi gibi yerel mahkemelerde sıklıkla görülen davalar arasında ayrımcılığa dayalı şu talepler yer almaktadır:

Ayrımcılık tazminatı davası
Haklı nedenle fesih sonrası kıdem ve ihbar tazminatı davası
Manevi tazminat davası
İşe iade davası (Eğer işten çıkarma ayrımcılığa dayanıyorsa)
Sendikal ayrımcılık durumunda sendikal tazminat

Delil Toplama ve İspat Süreci

Ayrımcılık iddiasının dayanağı olan delillerin doğru toplanması, davanın seyrini etkiler. Ses kayıtları, e-postalar, kamera görüntüleri, tanık beyanları, bordrolar bu süreçte önemlidir. Özellikle psikolojik baskı veya mobbing niteliğindeki ayrımcılık iddialarında tanık ifadeleri belirleyici olmaktadır.

Yargıtay’ın Konuyla İlgili Emsal Kararları

Yargıtay, işverenin işçilere yönelik ayrımcılık yaptığının tespit edilmesi halinde tazminata hükmetmektedir. Özellikle aynı pozisyondaki çalışanlardan yalnızca birinin işten çıkarılması ya da cezalandırılması durumunda, işverenin ayrımcılık yasağını ihlal ettiğine kanaat getirilmektedir.

İstanbul Anadolu Yakası’nda Hukuki Süreç Nasıl İşliyor?

İstanbul Anadolu Adliyesi, işçi-işveren uyuşmazlıklarında yoğun bir yargı merkezidir. Ayrımcılık iddiaları da sıklıkla burada ele alınmaktadır. Dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk başvurusunun yapılması şarttır. Arabuluculuk aşamasında çözüm sağlanamazsa, iş mahkemesinde dava süreci başlar. Bu süreçte tanık listesi, bordro kayıtları ve diğer deliller hazırlanmalıdır.

Soru - Cevap

İşverenin ayrımcılık yaptığı nasıl ispat edilir?
Tanık beyanları, yazılı belgeler, e-postalar ve benzeri deliller ile işverenin eşit davranma yükümlülüğünü ihlal ettiği ortaya konabilir. Makul şüphe yeterlidir.

Ayrımcılık nedeniyle tazminat ne kadar alınır?
İş Kanunu’na göre en az dört aylık brüt ücret tutarında tazminat talep edilebilir.

Cinsiyet ayrımcılığı işten çıkarma gerekçesi olabilir mi?
Hayır, işverenin cinsiyet, doğum, hamilelik gibi nedenlerle işçi çıkarması açıkça ayrımcılık kapsamındadır.

Ayrımcılık nedeniyle işe iade davası açılabilir mi?
Evet, ayrımcılık gerekçesiyle yapılan fesih geçersiz sayılabilir ve işe iade davası açılabilir.

İş Hukuku Avukatı