Sigorta Şirketlerinin Hileli Davranış İddialarına Karşı Savunma

Sigorta Şirketlerinin Hileli Davranış İddialarına Karşı Savunma; Sigorta sözleşmeleri, tarafların güven ilişkisine dayanan, karşılıklı borç ve yükümlülükler içeren sözleşmelerdir. Ancak, uygulamada bazı sigorta tazminat taleplerinde “hileli davranış” veya “sigorta dolandırıcılığı” iddiaları gündeme gelebilmektedir. Bu tür durumlarda, sigorta şirketleri tazminat ödemekten kaçınma veya poliçeyi iptal etme yoluna gidebilir. Öte yandan, sigortalılar da bu tür iddialara karşı yasal savunma haklarını kullanabilirler. Bu makalede, sigorta şirketlerinin hileli davranış iddialarına karşı savunma yöntemleri, mevzuat dayanakları, ispat yükü ve yargı kararları ışığında ele alınacaktır.

Hileli Davranış Kavramı ve Hukuki Dayanak

Sigorta hukukunda hileli davranış (fraudulent act), sigortalının tazminat elde etmek amacıyla gerçeğe aykırı beyanda bulunması, zararı abartması, sahte belge düzenlemesi veya olayın oluş şeklini manipüle etmesi gibi durumları kapsar.

Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 1446. maddesi, sigortalının kasıtlı veya hileli davranışlarda bulunması halinde sigortacının sorumluluğunun ortadan kalkacağını açıkça düzenler. Buna göre:

“Sigorta ettirenin veya sigortalının, tazminat talebine ilişkin belgeleri kasten yanlış vermesi, olayın gerçek şeklini gizlemesi veya hileli davranışta bulunması hâlinde sigortacı tazminat ödemekten tamamen kurtulur.”

Bu hüküm, sigorta sözleşmelerinde dürüstlük ilkesinin ihlal edilmesi durumunda sigortacının tazminat yükümlülüğünden kurtulmasını sağlar.

Sigorta Şirketlerinin Hileli Davranış İddialarında Kullandığı Savunmalar

Sigorta şirketleri, hileli davranış şüphesi bulunan tazminat taleplerinde çeşitli hukuki ve delil temelli savunmalar ileri sürebilir. Bu savunmalar genellikle üç ana başlık altında toplanır:

1. Gerçeğe Aykırı Beyan ve Bilgi Gizleme

Sigortalının poliçe düzenlenirken veya hasar sonrasında doğru bilgi vermemesi, sigortacının savunmasında önemli bir dayanak oluşturur. Örneğin:

Araç kazasında önceki hasarların gizlenmesi,
Yangın sigortasında kasten çıkarılan yangının gizlenmesi,
Sağlık sigortasında mevcut hastalığın bildirilmemesi.

2. Sahte veya Manipüle Edilmiş Belgeler

Sigorta tazminatı talebinde kullanılan belgelerin (fatura, rapor, tutanak, ekspertiz raporu vb.) sahte olması veya değiştirilmiş bilgiler içermesi halinde sigorta şirketi savunmasını bu yönde şekillendirebilir.

3. Olayın Gerçekleşme Şekline İlişkin Tutarsızlıklar

Polis raporu, tanık beyanları veya teknik incelemelerle olayın anlatımı arasında çelişki olması durumunda, sigortacı olayın gerçekte farklı geliştiğini ileri sürebilir.

Hile İddiasında İspat Yükü

Hile iddiası ciddi bir suçlamadır ve iddia eden taraf tarafından ispatlanmalıdır. Türk Hukukunda genel ilke gereği, iddia eden ispatla yükümlüdür. Dolayısıyla, sigorta şirketi hileli davranış bulunduğunu iddia ediyorsa bunu delillerle ortaya koymalıdır.

Yargıtay içtihatlarında da bu husus net şekilde ifade edilmiştir:

“Sigortacının hile iddiası, güçlü, kesin ve somut delillerle ispatlanmalıdır. Sadece şüphe veya varsayım, hile iddiasını desteklemez.”
(Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E.2019/523, K.2020/1847)

Dolayısıyla, sigorta şirketi sadece şüpheye dayanarak tazminat ödemekten kaçınamaz.

Sigortalının Hileli Davranış İddialarına Karşı Savunması

Sigortalı, hile isnadına karşı kendisini hukuken ve delillerle savunabilir. Bu kapsamda kullanılabilecek bazı temel savunma yolları şunlardır:

Olayın Gerçekliğini Delillerle Destekleme:
Sigortalı, tazminat talebinin meşru olduğunu belge ve tanık beyanlarıyla ispatlayabilir.
Eksik veya Yanlış Beyanın Kasıt Unsuru Taşımadığı Savunması:
Beyanın sehven veya yanlış anlamadan kaynaklandığı, kasıtlı olmadığı ispatlanabilir.
Sigortacının Kusurlu Davranışı:
Sigorta şirketinin ekspertiz hatası veya yanlış değerlendirmesi varsa, bu durum savunmaya konu edilebilir.
Poliçe Şartlarının Belirsizliği:
Sigorta poliçesindeki hileye ilişkin hükümlerin açık ve anlaşılır olmaması durumunda yorum sigortalı lehine yapılabilir.

Hileli Davranış İddialarında Yargıtay Uygulamaları

Yargıtay kararlarında, sigortacının hile iddiasının ciddi delillerle desteklenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Örnek 1:
Yargıtay, araç yangını olayında yangının kasıtlı çıkarıldığına ilişkin yeterli delil bulunmadığından, sigorta şirketinin ödeme yapmaktan kaçınamayacağına karar vermiştir.
Örnek 2:
Bir sağlık sigortası davasında, sigortalının önceden bildiği hastalığı gizlemediği, sadece teşhisin poliçe sonrası konduğu anlaşılmış ve sigortacının “hile” iddiası reddedilmiştir.

Bu kararlar, sigortacıların iddialarını güçlü teknik ve hukuki delillerle desteklemeleri gerektiğini göstermektedir.

Hileli Davranışın Tespit Edilmesi Halinde Sonuçlar

Sigortacının hileli davranışın varlığını ispatlaması halinde:

Tazminat talebi tamamen reddedilir.
Poliçe feshedilebilir.
Sigortalı hakkında TCK m.158 (Nitelikli Dolandırıcılık) kapsamında ceza soruşturması başlatılabilir.
Sigortalının ileride yapacağı sigorta başvuruları riskli kabul edilebilir.

Sigorta Şirketleri İçin Önleyici Uygulamalar

Hileli tazminat taleplerini önlemek amacıyla sigorta şirketleri:

Yapay zekâ destekli dolandırıcılık tespit sistemleri kullanmakta,
Eksper raporlarını bağımsız firmalara inceletmekte,
Sahte belge analiz yazılımlarından yararlanmaktadır.

Ayrıca, Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBGM) tarafından kurulan veri tabanları, farklı sigorta şirketlerinin şüpheli talepleri arasında çapraz kontrol yapılmasına olanak tanımaktadır.

Sık Sorulan Sorular

Soru 1: Sigorta şirketi hile iddiasında bulunursa tazminat tamamen mi kaybedilir?
Cevap: Evet, hile ispatlanırsa tazminat ödenmez. Ancak sadece şüphe varsa tazminat ödemesi engellenemez.

Soru 2: Sigortalı yanlış beyanda bulunmuşsa ama kasıt yoksa ne olur?
Cevap: Kasıt unsuru yoksa bu durum “hileli davranış” sayılmaz, sigortacı poliçeyi feshetmek yerine prim farkı talep edebilir.

Soru 3: Sigorta şirketinin hile iddiasına karşı dava açılabilir mi?
Cevap: Evet. Sigortalı, haksız yere hile isnadıyla tazminatı reddedilen durumlarda Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava açabilir.

Soru 4: Sigorta şirketi hileli davranışı nasıl tespit eder?
Cevap: Eksper raporları, belge incelemeleri, kamera kayıtları, tanık beyanları ve dijital iz analizleri ile tespit edebilir.

Soru 5: Hileli davranış nedeniyle sigorta poliçesi iptal edilirse başka sigorta yapılabilir mi?
Cevap: Teorik olarak mümkündür ancak sigorta geçmişinde “fraud kaydı” olan kişiler için primler yükselir veya sigorta reddedilebilir.

Sigorta hukukunda hileli davranış iddiaları, hem hukuki hem cezai sonuçlar doğurabilecek ciddi nitelikte iddialardır. Sigorta şirketleri, bu tür iddialarda somut delillere dayanmalı; sigortalılar ise haklı taleplerini güçlü belgelerle desteklemelidir. Yargı uygulamaları, hile iddialarında kuvvetli delil ve dürüstlük ilkesi temelinde hareket edilmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Kartal Sigorta Avukatı