Cezai Sorumluluk Yaşı Kaçtır?

(Türk Ceza Hukuku’nda Çocuklar ve Yetişkinler İçin Cezai Ehliyet Sınırları)

Türk Ceza Hukuku’nda herkesin ceza alabilmesi için yalnızca bir suç işlemesi yeterli değildir; aynı zamanda cezai ehliyete sahip olması gerekir. Bu ehliyetin kazanılabilmesi ise bireyin belli bir yaşa ulaşması ve davranışlarının hukuki anlam ve sonuçlarını kavrayabilecek zihinsel gelişime sahip olması ile mümkündür.

Bu kapsamda “Cezai sorumluluk yaşı kaçtır?”, “Çocuklar hangi yaşta yargılanır?”, “Yaşa göre ceza indirimi uygulanır mı?” gibi sorular hem ailelerin hem de ceza davalarıyla ilgilenen herkesin merak ettiği önemli hukuki konular arasında yer alır.

Cezai Sorumluluk Ne Demektir?

Cezai sorumluluk, bir kişinin işlediği suçtan dolayı hukuki anlamda suçlanabilmesi ve cezalandırılabilmesi anlamına gelir. Ancak bu sorumluluğun oluşabilmesi için kişinin:

Belli bir yaşa ulaşmış olması,
Akıl sağlığının yerinde olması,
Suç teşkil eden davranışın anlam ve sonuçlarını kavrayabilecek durumda olması gerekir.

Bu şartlara sahip olmayan bireyler “cezai ehliyete sahip değil” kabul edilir ve bu kişilere ceza verilemez.

Türk Hukukunda Cezai Sorumluluk Yaş Sınırları

Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 31. maddesi, cezai sorumluluk yaşını 3 ayrı yaş aralığında düzenlemiştir:

🔸 1. 12 Yaşından Küçükler – Cezai Sorumluluk YOK

TCK 31/1’e göre:

“Fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmamış çocukların ceza sorumluluğu yoktur.”

Yani 0-11 yaş grubundaki çocuklar, suç işleseler bile cezalandırılamazlar. Ancak bu durumda çocuk hakkında koruyucu ve destekleyici tedbirler uygulanabilir (örneğin sosyal hizmet uzmanı denetimi, eğitim programları vb.).

🔸 2. 12-15 Yaş Arası – Sınırlı Cezai Sorumluluk

TCK 31/2’ye göre:

“Fiili işlediği sırada 12 yaşını doldurmuş ancak 15 yaşını doldurmamış olan çocuklar; fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği ve davranışlarını yönlendirme yeteneği varsa cezai sorumluluk taşır.”

Bu yaş grubundaki çocukların cezai sorumluluğu bilirkişi raporuna bağlıdır. Yani bir uzman psikolog ya da pedagog, çocuğun fiilin farkında olup olmadığını değerlendirir. Eğer çocuk:

Fiilin suç olduğunu biliyorsa,
Sonuçlarını öngörebiliyorsa,
Davranışlarını yönlendirebilecek durumdaysa,

mahkeme ceza verebilir, ancak bu ceza yaş küçüklüğü nedeniyle yarı oranında indirilir.

🔸 3. 15-18 Yaş Arası – Tam Cezai Sorumluluk (İndirimli)

TCK 31/3’e göre:

“15 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını doldurmamış çocuklar, fiilin anlam ve sonuçlarını kavrayabiliyor ve davranışlarını yönlendirebiliyorsa, tam cezai ehliyete sahiptir.”

Bu yaş grubundakiler için artık bilirkişi raporu zorunlu değildir. Ancak yine de çocuk oldukları için cezaları yetişkinlere göre daha düşük oranda uygulanır. Genellikle:

Ağırlaştırılmış müebbet yerine 12-15 yıl,
Müebbet hapis yerine 9-11 yıl,
Hapis cezası varsa üçte bir oranında indirim uygulanır.

Cezai Ehliyetsizlik Durumu ve Akıl Hastaları

Yaş dışında, akıl hastalığı, geçici bilinç kaybı, ruhsal bozukluk gibi durumlar da kişinin cezai sorumluluğunu etkileyebilir. TCK 32. maddeye göre akıl hastalığı bulunan kişilere ceza verilmez; tedavi veya gözetim altına alma tedbirleri uygulanır.

Cezai Sorumluluk Yaşı Hangi Davalarda Öne Çıkar?

Cezai ehliyet özellikle şu tür davalarda hayati rol oynar:

Uyuşturucu madde kullanımı ve bulundurma suçları
Hırsızlık, yaralama, cinsel istismar gibi çocuk sanıklı dosyalar
Örgüt üyeliği suçlaması (suça sürüklenen çocuklar)
Ağır cezalık suçlar (kasten öldürme vb.)

Bu davalarda çocuk sanığın cezai sorumluluğu olup olmadığı mutlaka mahkemece değerlendirilir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Çocuğum bir suça karıştı, hemen ceza alır mı?
Hayır. Çocuğun yaşı ve cezai ehliyeti değerlendirilir. Yaşına göre ceza verilmeyebilir ya da ciddi indirim uygulanabilir.

12 yaş altı çocuk suç işlerse ne olur?
Cezalandırılmaz, ancak hakkında sosyal hizmet tedbirleri alınabilir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı devreye girer.

Bilirkişi raporu zorunlu mu?
12-15 yaş aralığındaki çocuklar için zorunludur. 15 yaşını geçenler için ise gerek görülürse istenebilir.

18 yaşından küçük ama çok ağır bir suç işleyen biri yetişkin gibi yargılanır mı?
Hayır. Her hâlükârda “çocuk ceza hukuku” kapsamında değerlendirilir. Ancak kamu güvenliği için tutuklama uygulanabilir.

Kartal Ceza Avukatı ile Çocuk Sanıklar İçin Hukuki Destek

Çocuğunuz bir suça sürüklenmiş olabilir. Bu durumda hem onun haklarının korunması hem de geleceğinin zarar görmemesi için mutlaka alanında deneyimli bir ceza avukatına başvurmalısınız. Kartal merkezli hukuk ofisimiz, çocuk yargılamaları konusunda uzmanlaşmış avukat kadrosuyla çocuğunuzun savunmasını titizlikle yürütür.

Ceza Davası Avukatı