İşveren işçiyi ücretsiz izne zorlayabilir mi?

İş ilişkilerinde sıkça karşılaşılan konulardan biri, işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkmaya zorlamasıdır. Ücretsiz izin, işçinin onayı olmadan uygulanamayacak bir düzenleme olup iş hukuku bakımından bazı istisnalar dışında işverenin tek taraflı kararıyla mümkün değildir.

Ücretsiz İznin Hukuki Dayanağı

4857 sayılı İş Kanunu’na göre:

İşveren, işçinin onayı olmadan ücretsiz izin kullandıramaz.
Ücretsiz izin uygulaması ancak tarafların karşılıklı anlaşmasıyla mümkün olabilir.
İşçi ücretsiz izin teklifini reddederse, bu durum işten çıkarma sebebi yapılamaz.

İstisnai Durumlar

Bazı özel durumlarda işverenin ücretsiz izin uygulama hakkı doğabilir:

COVID-19 döneminde geçici düzenleme ile işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarabilmesi sağlanmıştı. Ancak bu düzenleme sona ermiştir.
Toplu işçi çıkarma veya zorlayıcı sebepler (doğal afet, işyerinin faaliyetini geçici durdurması vb.) gibi hallerde, işveren belirli sürelerle işçileri ücretsiz izne yönlendirebilir.

İşçinin Hakları

İşçi, kendi rızası olmadan ücretsiz izne çıkarılırsa haklı nedenle fesih hakkı doğabilir.
Bu durumda işçi kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Ayrıca işçi, yargı yoluna başvurarak hukuka aykırı işlem nedeniyle haklarını talep edebilir.

Yargıtay Uygulamaları

Yargıtay kararlarına göre:

İşçinin onayı alınmadan uygulanan ücretsiz izin, işverenin iş sözleşmesini tek taraflı olarak askıya alması niteliğinde sayılmaktadır.
Bu durum, işçi açısından iş akdinin feshi anlamına gelebilir ve işçiye tazminat hakkı doğurur.

Soru - Cevap

Soru: İşverenim bana ücretsiz izin dayatıyor, kabul etmek zorunda mıyım?
Cevap: Hayır, ücretsiz izin için işçinin açık rızası gereklidir. Rıza olmadan işverenin bu uygulamayı yapması hukuka aykırıdır.

Soru: Ücretsiz izni kabul etmezsem işten çıkarılır mıyım?
Cevap: İşveren bu nedenle iş akdini feshederse, fesih geçersiz sayılabilir ve işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanabilir.

Soru: İşveren beni ücretsiz izne çıkardı, ne yapabilirim?
Cevap: Öncelikle yazılı bir itiraz yapmanız önerilir. Hak kaybı yaşarsanız iş mahkemesinde dava açabilirsiniz.

İş Hukuku Avukatı