Uluslararası Ticari Sözleşmelerin Feshi

Uluslararası ticarette taraflar arasında yapılan sözleşmeler, ticari ilişkilerin temelini oluşturur. Ancak kimi durumlarda taraflardan biri sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmediğinde veya ticari koşullar değiştiğinde, sözleşmenin feshi gündeme gelebilir. Uluslararası ticari sözleşmelerin feshi süreci, sadece sözleşmede belirtilen hükümlere değil, aynı zamanda uygulanacak hukuk, uluslararası sözleşmeler ve tahkim/mahkeme kararlarına da bağlıdır. Bu nedenle, fesih süreci hem hukuki hem de ticari açıdan dikkatli yönetilmelidir.

Uluslararası Ticari Sözleşmelerde Fesih Hakkının Doğması

Uluslararası sözleşmelerde taraflar, genellikle sözleşmenin hangi durumlarda feshedilebileceğini önceden belirler. Fesih hakkının doğması genellikle şu durumlarda ortaya çıkar:

Taraflardan birinin sözleşmeyi ağır şekilde ihlal etmesi (örneğin teslimat yükümlülüğünün yerine getirilmemesi),
Öngörülemeyen mücbir sebep halleri (savaş, doğal afet, ambargo vb.),
Karşı tarafın iflas etmesi veya ödeme güçlüğüne düşmesi,
Taraflardan birinin sözleşmede belirtilen fesih şartlarını ihlal etmesi.

Fesih hakkı doğduğunda, taraflar öncelikle sözleşmede belirlenmiş uyarı ve süre verme prosedürlerini takip etmelidir. Aksi takdirde fesih hukuken geçersiz sayılabilir.

Fesih Bildiriminin Usulü ve Geçerliliği

Fesih bildirimi, uluslararası sözleşmelerde çoğu zaman yazılı şekilde yapılmak zorundadır. Bu bildirimde:

Fesih nedeni açıkça belirtilmeli,
Sözleşmenin hangi maddesine dayanıldığı ifade edilmeli,
Taraflara süre tanınması gerekiyorsa bu açıkça yazılmalıdır.

Bildirimin yapılma şekli (e-posta, noter, kargo, kayıtlı posta vb.) genellikle sözleşmede düzenlenir. Taraflar arasında incoterms, CISG (Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında BM Antlaşması) gibi uluslararası düzenlemeler de bildirimin geçerliliğini etkileyebilir.

Fesih Sonrası Hukuki Sonuçlar

Bir sözleşmenin feshedilmesi, tarafların karşılıklı yükümlülüklerini ortadan kaldırır. Ancak fesih sonrası ortaya çıkan bazı sonuçlar vardır:

Teslim edilmiş malların iadesi,
Tazminat talepleri,
Zararın tespiti,
Uyuşmazlığın çözüm yöntemi (tahkim, mahkeme, arabuluculuk vb.).

Özellikle tazminat talebi, fesih sonrası en sık karşılaşılan konulardan biridir. Taraflardan biri feshi haksız buluyorsa, uluslararası tahkim merkezlerinde veya yetkili mahkemelerde tazminat davası açabilir.

Uluslararası Sözleşmelerde Fesihte Uygulanacak Hukuk

Fesih sürecinde en kritik unsurlardan biri, sözleşmeye hangi hukukun uygulanacağıdır. Taraflar genellikle sözleşmede “uygulanacak hukuk” maddesi ile belirli bir ülkenin hukuk sistemini seçer. Örneğin:

“Bu sözleşme İngiliz Hukukuna tabi olacaktır.”
“Uygulanacak hukuk Türkiye Cumhuriyeti Hukuku’dur.”

Bu madde, fesih sürecinin nasıl işleyeceğini, fesih hakkının nasıl doğacağını ve tazminat koşullarını doğrudan etkiler. Eğer sözleşmede böyle bir madde yer almıyorsa, Roma I Tüzüğü veya Milletlerarası Özel Hukuk kuralları devreye girer.

Fesihte Tahkim ve Arabuluculuk Yolları

Uluslararası ticarette taraflar, uyuşmazlıkların çözümü için genellikle tahkim veya arabuluculuk yöntemlerini tercih eder. Fesih sonrası taraflar arasında anlaşmazlık çıkması halinde:

Uluslararası Ticaret Odası (ICC),
Londra Tahkim Mahkemesi (LCIA),
İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) gibi kurumlara başvurulabilir.

Tahkim süreci, klasik mahkeme sürecine göre daha hızlı ve tarafsız bir çözüm sunar. Arabuluculuk ise daha uzlaşmacı bir yaklaşım olup, ticari ilişkilerin devamını sağlamada avantaj sağlar.

Fesih Sürecinde Avukat Desteğinin Önemi

Uluslararası ticari sözleşmelerin feshi, sadece ticari bilgiyle değil, aynı zamanda uluslararası hukuk deneyimi gerektiren bir konudur. Fesih bildiriminin hazırlanması, tazminat hesaplamaları, uygulanacak hukuk tespiti ve tahkim süreci gibi adımlar, uzman bir uluslararası ticaret avukatı tarafından yürütülmelidir.

Bu destek, yanlış veya eksik bir fesih sürecinin yaratabileceği büyük maddi kayıpları önler. Ayrıca, olası davalarda veya tahkimde güçlü bir hukuki pozisyon elde edilmesini sağlar.

Sık Sorulan Sorular

Soru: Uluslararası ticari sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilir miyim?
Cevap: Sözleşmede yer alan fesih koşullarına göre mümkündür. Ancak tek taraflı fesih, haksız bulunursa tazminat yükümlülüğü doğabilir.

Soru: Fesih sonrası hangi ülke hukukuna göre dava açılır?
Cevap: Sözleşmede belirtilen “uygulanacak hukuk” ve “yetkili yargı yeri” hükümleri esas alınır. Bu belirtilmemişse tarafların iş merkezlerine göre uluslararası özel hukuk kuralları uygulanır.

Soru: Uluslararası sözleşmede fesih bildirimi e-posta ile geçerli midir?
Cevap: Geçerliliği sözleşme hükümlerine bağlıdır. Eğer sözleşmede e-posta yolu kabul edilmişse geçerli sayılabilir.

Kartal Uluslararası Dava Avukatı