Uluslararası Tahkim Mahkemelerinde Savunma Stratejileri

Uluslararası ticari uyuşmazlıkların çözümünde Uluslararası Tahkim Mahkemesi önemli bir role sahiptir. Özellikle sınır ötesi sözleşmeler, yatırım anlaşmaları ve yüksek tutarlı ticari ilişkilerde taraflar, devlet mahkemeleri yerine tahkim kurumlarını tercih eder. Bu tercihin temel nedeni, hızlı, gizli ve uzmanlık temelli bir çözüm süreci sunmasıdır. Ancak tahkim yargılamasında başarı, sadece haklı olmaktan değil, etkin bir savunma stratejisi geliştirmekten geçer.

Uluslararası Tahkim Mahkemesi Nedir?

Uluslararası tahkim, tarafların farklı ülkelerde yerleşik olduğu veya sözleşmenin uluslararası nitelik taşıdığı durumlarda başvurulan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. En yaygın kurumlar arasında ICC (International Chamber of Commerce), LCIA (London Court of International Arbitration) ve ICSID (International Centre for Settlement of Investment Disputes) yer alır.
Bu mahkemelerde yürütülen süreç, tarafsız hakemler önünde gerçekleştirilir ve verilen karar, taraflar arasında bağlayıcı nitelik taşır.

Tahkimde Savunma Stratejisinin Önemi

Uluslararası tahkim yargılaması, klasik dava süreçlerinden farklı olarak esneklik ve hız esasına dayanır. Dolayısıyla savunma sürecinde kullanılan stratejiler, sonucu doğrudan etkiler. Etkin bir savunma için aşağıdaki üç temel prensip gözetilmelidir:

Yetki itirazı stratejisi: Davanın tahkim şartına uygun açılıp açılmadığı incelenir.
Delil yönetimi stratejisi: Yazılı beyanlar, tanık ifadeleri ve bilirkişi raporlarının zamanında sunulması kritik önem taşır.
Yargılama dili ve kültürel farkların yönetimi: Uluslararası süreçlerde dilsel ve kültürel uyum stratejileri belirleyici olur.

Savunma Stratejisi Oluştururken Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar

1. Tahkim Anlaşmasının Analizi

Her tahkim davasının temelinde bir tahkim anlaşması yer alır. Bu anlaşmada belirtilen kurum, usul kuralları, hakem sayısı ve dil gibi unsurlar savunmanın yönünü belirler.
Savunma hazırlığına başlamadan önce şu sorular netleştirilmelidir:

Tahkim yeri hangi ülke?
Uygulanacak hukuk hangisi?
Hakem heyetinin yetkileri nelerdir?

Bu noktada yapılan yanlış yorumlar, yetkisizlik kararı gibi geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açabilir.

2. Delil Sunumunda Zamanlama

Tahkimde delil sunumunun süresi katıdır. Bu nedenle savunma tarafının, stratejik delil sıralaması yapması gerekir. Örneğin, ICC Tahkim Kuralları’na göre yazılı savunma 30 gün içinde verilmezse, taraf hak kaybına uğrar.
Bu nedenle:

Delil sunumu önceden planlanmalı,
Bilirkişi raporları teknik argümanlarla desteklenmeli,
Belgeler kronolojik sırada ve dijital olarak sunulmalıdır.

3. Hakem Heyetinin Profili ve İletişim Stratejisi

Uluslararası tahkimde hakemler genellikle farklı hukuk sistemlerinden gelir. Bu durum, argüman sunumunun dili ve tonu açısından stratejik farklılıklar yaratır.
Örneğin, common law kökenli hakemler tanık sorgulamasına önem verirken, continental law (kıta Avrupası) kökenli hakemler yazılı savunmaya odaklanır.
Dolayısıyla savunma stratejisi hazırlanırken hakemlerin geçmiş kararları, akademik çalışmaları ve tahkim kültürü incelenmelidir.

Etkin Savunma İçin Kullanılan Teknikler

Yazılı Beyanların Gücü

Tahkim yargılamasında sözlü duruşmalar kadar yazılı beyanlar da belirleyicidir. Başarılı bir savunma dilekçesi:

Argümanları mantıksal bütünlük içinde sunmalı,
Gereksiz tekrar ve teknik jargondan kaçınmalı,
Uluslararası hukuk ve emsal karar atıflarıyla desteklenmelidir.

2023 ICC raporuna göre, tahkimde kararların %68’i tarafların yazılı savunmalarının ikna gücüne dayanmaktadır.

Uzlaşma ve Erken Çözüm Seçenekleri

Savunma stratejisinin sadece yargılama odaklı olmaması gerekir. Özellikle yüksek meblağlı davalarda erken uzlaşma veya arabuluculuk önerileri, hem maliyet hem de itibar açısından avantaj sağlar.
Birçok tahkim kurumunda, tarafların yargılama öncesi uzlaşma denemeleri, tahkim kararının lehe sonuçlanmasında pozitif etki yaratmaktadır.

Örnek Vaka: Uluslararası İnşaat Sözleşmesinde Tahkim Savunması

Bir Türk inşaat şirketi ile Birleşik Arap Emirlikleri merkezli bir yatırımcı arasında imzalanan sözleşmede ICC tahkim şartı yer almaktadır.
Yatırımcı, projede yaşanan gecikmeler nedeniyle 3 milyon dolar tazminat talebiyle tahkime başvurmuştur.
Savunma tarafı olarak geliştirilen strateji:

Yetki itirazı (tahkim şartının geçersizliği iddiası),
Delil sıralaması (teknik raporlarla desteklenen inşaat ilerleme yüzdeleri),
Uzman tanık beyanı (inşaat mühendisi bilirkişi desteği),
Maliyet azaltma uzlaşması (proje sonrası yeniden sözleşme düzenlemesi)

sonucunda dava, %70 oranında tazminat indirimiyle sonuçlanmıştır.
Bu vaka, tahkim savunmasının sadece hukuki değil, stratejik düşünme gerektiren çok boyutlu bir süreç olduğunu göstermektedir.

Savunmada Kültürel ve Dilsel Uyumun Rolü

Uluslararası tahkim yargılamalarında en sık yapılan hatalardan biri, tarafların kültürel farklılıkları göz ardı etmesidir.
Savunmanın dili yalnızca İngilizce bilmekle sınırlı değildir; iletişim tonunu, ikna yöntemlerini ve argüman yapısını da kapsar.
Örneğin, Asya kökenli tahkimlerde uzlaşmacı bir dil tercih edilirken, Avrupa merkezli tahkimlerde analitik delil vurgusu ön plandadır.
Savunma stratejisinde bu farkların bilinmesi, hakem heyetinin algısını yönlendirmede kritik rol oynar.

Maddi ve Manevi Tazminat Taleplerine Karşı Savunma

Tahkim davalarında tazminat talepleri genellikle sözleşme ihlalleri veya gecikme cezalarına dayanır.
Savunma tarafı, taleplere karşı:

Zararın fiilen doğmadığını kanıtlayabilir,
Nedensellik bağının zayıf olduğunu gösterebilir,
Mücbir sebep (force majeure) iddiasında bulunabilir.

Örneğin, 2022’deki LCIA kararında, COVID-19 nedeniyle üretimi duran bir fabrikanın, 5 milyon dolarlık tazminattan muaf tutulduğu görülmüştür.
Bu tür örnekler, savunma stratejisinde gerçek olaylara dayalı argümanların önemini vurgular.

Tahkim Kararlarının Tanınması ve İcrası

Tahkim süreci kazanıldıktan sonra bile, kararın uygulanması için tanıma ve tenfiz aşaması gereklidir.
Türkiye, New York Sözleşmesi’ne taraf olduğundan, uluslararası tahkim kararlarının büyük çoğunluğu Türk mahkemelerinde icra edilebilir.
Savunma tarafı bu aşamada, karşı tarafın usule aykırılık veya kamu düzeni gerekçesiyle itiraz etmesini önleyecek biçimde dosyasını hazırlamalıdır.

Sık Sorulan Sorular

1. Uluslararası Tahkim Mahkemesi kararları bağlayıcı mıdır?
Evet, tahkim kararları taraflar arasında kesin ve bağlayıcıdır; devlet mahkemeleri sadece tanıma ve icra aşamasında denetim yapabilir.

2. Tahkim davası ne kadar sürer?
Genellikle 12-18 ay arasında sonuçlanır, ancak dava karmaşıklığına göre bu süre uzayabilir.

3. Tahkim yargılamasında duruşma yapılır mı?
Evet, ancak birçok tahkimde duruşmalar çevrim içi veya yazılı beyanlarla sınırlıdır.

4. Tahkim kararına itiraz edilebilir mi?
Tahkim kararları esas yönünden temyiz edilemez; sadece usul hatası veya kamu düzeni ihlali varsa iptal talebi mümkündür.

5. Avukat olmadan tahkime katılabilir miyim?
Mümkündür ancak önerilmez; süreç uluslararası hukuk bilgisi gerektirir.

6. Tahkim yeri neden önemlidir?
Çünkü uygulanacak usul hukuku ve denetim merci tahkim yerinin ülkesine göre belirlenir.

7. Türkiye’de tahkim kararlarının icrası kolay mıdır?
Evet, Türkiye New York Sözleşmesi’ne taraf olduğu için kararlar genellikle hızlı biçimde tanınır.

8. Tahkim masraflarını kim öder?
Kural olarak kaybeden taraf tüm tahkim giderlerini karşılar.

9. Hakem heyeti nasıl seçilir?
Taraflar genellikle birer hakem belirler, üçüncü hakem ise bu iki hakem tarafından seçilir.

10. Tahkim mi dava mı daha avantajlıdır?
Uluslararası uyuşmazlıklarda tahkim, gizlilik ve uzmanlık nedeniyle genellikle daha avantajlıdır.

Uluslararası Tahkim Mahkemelerinde savunma stratejisi oluşturmak, yalnızca hukuk bilgisi değil, aynı zamanda uluslararası ticaret, kültürel farklar ve ikna teknikleri konusunda uzmanlık gerektirir.
Yanlış bir savunma yaklaşımı milyonlarca dolarlık zarara yol açabilirken, doğru stratejiyle bu riskler minimize edilebilir.

Kartal Avukat olarak, uluslararası tahkim davalarında deneyim ve bilgi birikimiyle, müvekkillerin çıkarlarını koruyan stratejiler geliştiriyoruz.
Uluslararası uyuşmazlıklarınızda doğru savunma stratejisini belirlemek için hemen bizimle iletişime geçin.

Kartal Uluslararası Dava Avukatı